Szczelina odbytu to linijne pękniecie błony śluzowej kanału odbytu zlokalizowane na odcinku od brzegu odbytu, do linii grzebieniastej ok. 1-1,5 cm. Najczęściej występuje u osób w młodym i średnim wieku. Chorzy ze szczelina odbytu stanowią od 6-15% pacjentów w gabinetach proktologicznych.
Szczelina jako linijne pękniecie anodermy dotyczy:
- linii środkowej tylne - 75%
- linii środkowej przedniej - 15%
- oba typy szczelin - 10%
Na dzień dzisiejszy dwa czynniki odgrywają podstawową rolę w powstawaniu szczeliny:
- mechaniczny uraz błony śluzowej kanału odbytu (zaparcia, biegunka, uraz)
- niedokrwienie w obwodowej części kanału odbytu w następstwie wzmożonego ciśnienia w kanale odbytu i wzmożonego napięcia zwieracza wewnętrznego
Szczeliny dzielimy na:
- ostra szczelina - jest powierzchniowym ubytkiem błony śluzowej
- przewlekła szczelina - ?stara" szczelina, która nie zagoiła się w okresie 6 tygodni, a w dnie są widoczne włókna mięśnia zwieracza wewnętrznego. Towarzyszą jej często zmiany morfologiczne brzegu odbytu pod postacią tzw. brodawki wartowniczej i przerośniętej brodawki linii grzebieniastej.
Objawy:
- dużego stopnia dolegliwości bólowe w momencie i po oddaniu stolca utrzymujące się nawet do kilku godzin oraz krwawienia zwłaszcza po oddaniu stolca. Oddanie stolca staje się aktem trudnym
- świąd, pieczenie o różnym nasileniu
Leczenie szczeliny odbytu:
Zachowawcze:
- dieta bogatoresztkowa - unikanie zaparć, dbanie o codzienne wypróżnienia
- leki zmniejszające stan zapalny
- leki zmniejszające napięcie zwieracza wewnętrznego (preparaty nitrogliceryny, blokery kanału wapniowego, toksyna botulinowa)
- zastosowanie dilatatora ("rozszerzacza") - celem jest zmniejszenie nadmiernego napięcia zwieracza, które z kolei jest główną przyczyną szczeliny. Właściwe i systematyczne stosowanie dilatatora pozwala na wyleczenie szczeliny.
Gdy nie uzyska się wyleczenia szczeliny ostrej lub gdy szczelina jest przewlekła, to następnym krokiem postępowania leczniczego jest zabieg wstrzyknięcia toksyny botulinowej do mięśnia zwieracza wewnętrznego odbytu. Ma to na celu jego rozluźnienie, które trwa 2-4 miesiące dając szansę na wygojenie się szczeliny. Pełne wyleczenie obserwuje się u ok. 75-90% chorych w przypadku ostrej szczeliny i u 60-70% w przypadku szczeliny przewlekłej. W razie nawrotu choroby możliwe jest ponowne wstrzyknięcie botuliny lub leczenie zabiegowe.
Zabiegowe:
- laserowa waporyzacja szczeliny odbytu, zabieg w znieczuleniu miejscowym, nie wymaga hospitalizacji, daje wysoki odsetek wyleczenia, najnowocześniejsza metoda leczenia
- boczne nacięcie zwieracza wewnętrznego odbytu - metoda nie wymaga pobytu w szpitalu
